تعریف چله (تار)
عبارتست از یک سری نخهای عمودی که به موازات هم روی سر دار و زیر دار قرار میگیرند و در بیشتر موارد جنس آن از پنبه و در بعضی موارد از ابریشم و پشم است.
پنبه به علت اینکه نسبت به پشم از مقاومت بیشتر و کشش کمتری برخوردار است ترجیح داده میشود در مواردی که رجشمار فرش بالا است و باید از نخ چله نازک استفاده کنیم (توضیح اینکه به علت هزینه بالای ابریشم در چنین مواردی به جای پنبه و ابریشم استفاده از نخ پولیستر پنبه بهعلت داشتن مقاومت بسیار بالا متداول شده است.)
استفاده از چلّههای پشمی بهعلت سهلالوصول بودن و خاصیّت گرمازدائی آن در بین ایلات و عشایر متداول است.
تار نقش پی را برای قالی دارد و زمینه بافت را تشکیل میدهد و عمل بافت بر روی آن انجام میشود.
پود
پود به نخهای افقی گفته میشود که بعد از هر ردیف ریشه زدن از میان تارهای زیر و رو بهصورت (+) عبور داده میشود و کوبیده میگردد تا کاملاً بر روی گرهها بخوابد و جای گیرد و بهطور کلی موجب استحکام فرش میشود (پود در فرش نقش ملاط را دارد)
پود ضخیم
همانگونه که از اسم آن پیداست ضخامت این نوع پود زیاد میباشد و برای تهیه پود ضخیم از نخهای پنبه با نمرات 20-10-5 استفاده میشود که در رجشمارهای مختلف تعدادی لای آن متفاوت میباشد. نقش آن روی هم خواباندان گرهها و استحکام فرش میباشد.
1. نخ چله- نخ پود
در هنر فرش، نخ پنبه بهعنوان ماده اوّلیه برای تهیه نخ چله و پود کاررد دارد نخ پنبه پس از چیدن پنبه، پنبه در کارخانجات پنبه پاک کنی از غوزه جدا میشود و پس از انجام عملیّات حلّاجی و شستشو، پنبهها ریسیده شده و به نخ تبدیل میشوند.
نخ پنبه در صنعت قالیبافی به دو صورت نخ پله و نخ پود مورد مصرف قرار میگیرند.
بهطور معمولی اگر بخواهند نخ پنبه را بهعنوان پود (ضخیم و نازک) مورد استفاده قرار دهند نخ را چند لا کمتاب میدهند و لای پود متناسب با رجشمار فرش انتخاب و مورد مصرف قرار میگیرد و بطور معمول پودهای ضخیم و نازک نسبت به رنگ زمینه فرش به رنگهای سفید- سرمهای- آبی-طوسی- مشکی- قرمز و کرم رنگ شده و مورد استفاده قرار میگیرد. و برای تولید نخ چلّه برای افزایش استحکام چلّهها نخهای یک لا را در دستههایی 3 تایی، 4 تایی و 5 تایی و یا بیشتر در جهت S یا Z تاب میدهند و با توجه به تعداد لای مورد نیاز برای رجشمارهای مختلف آنها را کنار هم قرار میدهند و مجدداً تاب میدهند و در اصطلاح بطور نمونه اگر 3 تا 4 لایی را کنار هم قرار داده باشند 4 لای 3 گرد یا 12 لای سرتاب میگویند.
جهت S وZ
رشتههای پود، چله، و پشم (خامه) را در 2 جهت S و Z میتابند و همانگونه که گفته شد در قالیبافی از پنبه به صورتهای چلّه و پود، از ابریشم به صورتهای چلّه و پرز و از پشم به صورت پرز استفاده میشود و چلههای پنبهای معمولاً در جهت S چلّههای ابریشمی در جهت S یا Z و چلههای پشمی معمولاً در جهت S تاب داده میشوند و پودهای پنبهای هم در جهت S و پودهای پشمس معمولاً در جهتZ تاب داده میشوند باید ضخامت و نازکی خامهها، پودها و نخ چله متناسب با رجشمار فرش انتخاب گردد در ضمن مقدار آن متناسب باشد بطور مثال درصورتیکه از مواد اوّلیه نازکتری نسبت به رجشمار استفاده شود پائینزدگی بوجود میآید و درصورتیکه مقدار خامههای متن اصلی و حاشیهها کافی نباشد باعث میشود که عیب دورنگی بوجود آید در ضمن باید از ثبات رنگ خامهها اطمینان حاصل شود.
توضیح: به تعداد گرهها یا به تعداد رجها در واحد گره ذرعی، رجشمار گویند.
مهمترین رجشمارهای معمول در قالیبافی 20، 25، 30، 35، 40، 45، 50، 60، 70 میباشد. البته فرشهایی با رجشمار بالاتر از 70 وجود دارد که به صورت فرشهای نفیس و سفارشی و موزهای بافته میشود در ضمن ذرع را گره ذرعی گویند و با توجه به متفاوت بودن اندازه ذرع در مناطق مختلف اندازه گره ذرعی در آذربایجان معادل 7 سانتیمتر است. تعداد گرهها در 7 سانتیمتر نشان رج فرش است.
